چک یکی از اسناد تجاری است که در اکثر معاملات میان طرفین مورد استفاده قرار می گیرد و در یک برگه مخصوص نوشته می شود. چک جایگزینی برای پول نقد بوده و وسیله ای برای جایگزینی پرداخت های نقدی می باشد تا افراد در معاملات روزمره خود، به جای پول، از آن استفاده نمایند. فی الواقع چک زمانی می بایست صادر گردد که صادرکننده به اندازه مبلغ چک در حساب خود پول داشته باشد و به جای دریافت پول از بانک و پرداخت آن به طرف مقابل، اقدام به صدور چک نماید. اگر در تاریخ سر رسید چک، موجودی حساب صادرکننده کافی نباشد، به درخواست دارنده، چک برگشت خورده و گواهی عدم پرداخت صادر می شود. حال ممکن است صادرکننده چک پس از صدور چک، فوت نماید، در اینصورت تکلیف دارنده چک چیست؟
جهت پاسخ به این پرسش میتوان اینگونه بیان نمود که با توجه به قوانین مدون بالاخص قانون امور حسبی (ماده ۲۳۱) تمامی دیون مدیون پس از فوت او حال می شوند. این امر بدین معنا است که پس از فوت صادرکننده چک، تاریخ مندرج در چک، حال محسوب شده و بانک ها با استناد به ماده ۳۱۱ قانون تجارت مکلف اند در صورت داشتن موجودی، اقدام به پرداخت وجه چک نمایند و نمی توانند از انجام این امر استنکاف ورزند.
همانگونه که فوقا ذکر گردید وصول چک بعد از فوت صادرکننده چک مستند به موارد تصریح شده در قوانین تجارت و امور حسبی، بدون مراجعه به دادگاه امکان پذیر می باشد اما در رویه بانکها، معمولا بانک از پرداخت وجه چکی که تاریخ آن برای بعد از زمان فوت صادرکننده است، خودداری می نمایند. در این شرایط به دارنده چک توصیه می شود که جهت مطالبه وجه چک طرح دعوا نموده و به همراه دادخواست، تقاضای صدور تامین خواسته و توقیف وجه چک در بانک را نیز بنماید تا از این طریق سریع تر به حق خود برسد. دادخواست مطالبه وجه چک (در فرض فوت صادرکننده چک) می بایست بطرفیت کلیه ورثه صادرکننده در دادگاه حقوقی اقامه گردد.
مستندات قانونی وصول چک پس از فوت صادرکننده چک
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه
شماره نظریه: 7/1400/1001 شماره پرونده: 1400-88-1001 ح تاریخ نظریه: 1400/12/04
در صورت فوت صادرکننده چک، آیا صدور اجرائیه علیه وراث صادرکننده چک بر اساس ماده 23 قانون صدور چک (اصلاحی 1397) امکان پذیر است؟
در فرض سؤال که صادرکننده چک فوت کرده است، مستفاد از مواد 2 و 10 قانون اجرای احکام مدنی مصوب 1356 و اطلاق عبارت «اگر صادرکننده یا قائم مقام قانونی او …» مذکور در ماده 23 قانون اصلاح قانون صدور چک مصوب 1397، آن است که صدور اجرائیه علیه وراث صادرکننده یا صاحب حساب بلامانع است؛ بدیهی است در اجرای مفاد اجرائیه علیه ورثه متوفی، رعایت مواد 226، 249 و 250 قانون امور حسبی مصوب 1319 الزامی است.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه
شماره نظریه: 7/98/278شماره پرونده: 98-62-278 ح تاریخ نظریه: 1398/03/28
مبنای احتساب خسارت تاخیر و تادیه یک فقره چک صادره از ناحیه متوفی در زمان حیات از تاریخ سررسید تا زمان فوت است یا تا زمان وصول محکوم به؟
در فرض فوت صادرکننده چک، به موجب ماده 232 قانون امور حسبی، دعوا باید به طرفیت ورثه اقامه و اثبات شود و چنانچه ورثه یا برخی از آن ها ترکه را وفق مواد 242 تا 248 این قانون قبول کرده باشند، خسارت تاخیر تادیه از تاریخ سررسید چک تا یوم‌الاداء باید پرداخت شود؛ اما در فرضی که متوفی فاقد ورثه است و یا وراث ترکه را رد کرده باشند، خسارت تاخیر تادیه صرفا تا زمان فوت صادرکننده چک محاسبه می شود و از آن تاریخ به بعد، خسارتی تعلق نخواهد گرفت.
صورت جلسه نشست قضائی استان تهران/ شهر تهران مورخ 16-02-1398
دارنده حساب (صادرکننده چک) حدود هجده سال قبل فوت نموده و خواهان به طرفیت وراث طرح دعوی کرده است. نظر به اینکه چک مذکور فاقد امضاء است و منقش به اثر انگشت و مهر متوفی می باشد (با فرض اصالت مهر و اثر انگشت) آیا با وصف عدم امضاء، صدور چک محقق شده و سند تجاری محسوب می شود و خواهان می تواند از مزایای سند تجاری بهره مند گردد؟ اگر بگوییم که سند تجاری نیست آیا دارنده با توجه به اینکه چک در وجه حامل صادر شده می تواند به عنوان سند عادی وجه آن را مطالبه کند؟
نظر هیئت عالی
اولاً مطابق ماده 311 قانون تجارت، صدور چک با امضاء صاحب حساب محقق می شود والا به عنوان سند تجاری قابل پذیرش نیست. ثانیاً چک مذکور به عنوان سند عادی تلقی و دارنده می تواند به طرفیت قائم مقام قانونی (وراث صاحب حساب) اقامه دعوی نماید.
جهت مشاوره و بهره مندی از خدمات، تنها کافیست با ما تماس حاصل نمایید.
شماره همراه 1: 09124449349
شماره همراه 2: 09374449349
خط1: 22877270-021
خط2: 22877280-021
فکس: 22841079-021
